Serbest Meslek Kazancının Matrah Tespiti Nasıl Yapılır?

Serbest meslek kazancında matrah tespitinin yapılabilmesi için serbest meslek geliri ve indirilebilecek giderler önem taşır. Bu yazıda matrah tespitinin detaylarını anlatıyoruz.

Serbest meslek faaliyeti ve serbest meslek kazancı nedir?

Gelir Vergisi Kanunu’nun 65. maddesine göre serbest meslek faaliyetini “sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması” olarak tanımlanır. Aynı maddde, tüm serbest meslek faaliyetlerinden doğan kazançları serbest meslek kazancı olarak kabul eder.

Serbest meslek kazancında makbuz ne zaman düzenlenir?

Gelir Vergisi Kanunu’na göre serbest meslekte kazanç tahsili esas olduğundan serbest meslek makbuzu da hizmet bedeli tahsil edilince düzenlenir. Serbest meslek makbuzu düzenlendikten sonra gelir, serbest meslek kazanç defteri üzerine işlenir. Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre ise vergiyi, malın teslimi ve hizmetin ifası doğurur. Özetle serbest meslek sahibi eğer hizmetini sunup bedelini tahsil etmese bile KDV söz konusudur. Bu tip durumlarda yine bir serbest meslek makbuzu düzenlenmeli ve makbuzda KDV tutarına yer verilmelidir. Makbuza “X TL tutarında hizmet yapılmasına ilişkin olup bedeli tahsil edilmemiştir.” şeklinde bir not düşülebilir. KDV tutarı için önceden makbuz düzenlenmişse fakat hizmet bedeli sonradan tahsil edildiyse tahsilat sırasında serbest meslek makbuzunun tahsil edilen tutarı kadar tekrar düzenlenmesi uygun olur. Bu durumda makbuza “KDV için X gün ve Y sayılı serbest meslek makbuzu düzenlenmiştir.” ibaresi düşülebilir.

Serbest meslek kazancı nasıl tespit edilir?

Gelir Vergisi Kanunu’nun ilgili maddesi, serbest meslek kazancının “bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığında tahsil edilmiş ve para ile temsil edilebilen menfaatler ile yapılan giderler arasındaki fark” olduğunu söyler. Yani serbest meslek kazancı, serbest meslek erbabının geliri ve gideri arasındaki pozitif farktır. Bu yüzden serbest meslek kazancından söz ederken gelir ve giderlerin ne olduğunu da bilmek gerekir.

Serbest meslek kazancında gelirler

Serbest meslek kazancı, serbest meslek kazanç defteri üzerinden tespit eder. Serbest meslek defteri, 2018 senesinin başından beri, gelir ve giderlerin ayrı bölümlere kaydedildiği Defter Beyan Sistemi üzerinden elektronik olarak tutulmaya başladı. Serbest meslek faaliyetinde gelir, tahsil esasına göre tespit edilir. Nakden tahsil edilmese de aşağıdaki durumlar tahsil olarak kabul edilir.

• Serbest meslek erbabının, bilgi edinmesi kaydıyla, namına; kamu müessesesine, icra dairesine, bankaya, notere veya postaya para yatırılması
• Serbest meslek erbabının, serbest meslek kazancı olarak doğan alacağının başka bir şahsa temliki (Temlikin ivazlı olup olmadığı önemsizdir ve ivazlıysa tahsil şartı aranmaz) veya müşterisine olan borcu ile takası

Bu durumlarda da serbest meslek makbuzu düzenlemeniz sizin için daha iyi olacaktır.

Serbest meslek kazancının tespitinde önemli olan 4 faktör

1. Müşteri ya da müvekkilden, serbest meslek faaliyeti ile ilgili para ve ayın şeklinde alınan gider karşılıkları, kazanca eklenir.
2. Amortismana tabi iktisadi kıymetler elden çıkarılırsa Vergi Usul Kanunu‘nun  (VUK) 328. maddesine göre hesaplanan olumlu fark kazanca eklenir.
3. Vergi, resim, harç, keşif, şahitlik, bilirkişilik ve uzmanlık gibi konulara harcanmak için müşteri ya da müvekkilden alınan para ve ayınlar kazanç sayılmaz.
4. Serbest meslek sahibi, mesleki çalışmasına ilişkin gelirleri için iki sayfa Serbest meslek makbuzu düzenlemek ve bir nüshasını müşterisine vermek zorundadır. Buna mukabil, diş hekimleri ve veteriner hekimler dahil işyerinde kredi kartı ile yapılan ödemeler için POS cihazı kullananlar için, POS fişi VUK’a göre serbest meslek makbuzu statüsündedir. Yine de bu halde de makbuz düzenlenmelidir.

Serbest meslek kazancında giderler

Gelir Vergisi Kanunu’nun 68. maddesine göre serbest meslek kazancı tespit edilirken aşağıda sıralanmış giderler  hasılattan indirilir:

• Mesleki kazancın elde edilip idame ettirilmesi için ödenen genel giderler (İkametgâhının bir bölümünü işyeri olarak kullanan serbest meslek erbabı ikametgâh için ödediği kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma giderlerinin yarısını indirebilir. Eğer mülk kendisininse amortismanın yarısını da indirebilir. İşyeri kendi mülkü olan serbest meslek erbabı, kira yerine amortismanı gider olarak yazabilir.)
• Hizmetli ve işçilerin işyerinde veya işyerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (bu primlerin ve aidatın geri alınmamak üzere Türkiye’de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyla) ile 27. maddede yazılı giyim giderleri
• Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri (seyahat amacının gerektirdiği süre ile sınırlı olmak kaydıyla)
• Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için VUK hükümlerine göre ayrılan amortismanlar (amortismana tâbi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde aynı Kanunun 328 inci maddesine göre hesaplanacak zararlar dahil)
• Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri
• Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller
• Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri
• Serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar
• Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile iş yerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar
• Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar

Tüm para ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez.

Matrah üzerinden yapılabilen indirimler

Serbest meslek kazancının tespitinde dikkate alınacak giderler ile beyanname üzerinden yapılacak indirimler farklıdır. Serbest meslek kazancından beyanname üzerinde indirim yapılabilecek konular şunladır:

• Şahıs sigorta primleri
• Eğitim ve sağlık harcamaları
• Engellilik indirimi
• Bağış ve yardımlar
• Sponsorluk harcamaları
• Araştırma ve geliştirme harcamaları
• Başbakanlık veya BKK tarafından başlatılan yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışlar
• Türkiye Kızılay Derneği ve Türkiye Yeşilay Cemiyeti’ne makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar
• Türkiye’den yurt dışı mukimi kişi ve kurumlara verilen hizmetler EXPO 2016 Antalya Ajansı’na yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımlar ile sponsorluk harcamaları
• Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar

Gelir Vergisi Beyannamesi üzerinde bu sayılan indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması gerekir. Serbest meslek faaliyeti zararla sonuçlanınca ilgili indirimler yapılamaz. Bununla birlikte yapılacak indirimler, ilgili mevzuatta belirtilmiş şartları taşımalıdır.

İyi çalışmalar!

En pratik ve en uygun fiyatlı e-SMM gönderme uygulaması MikroX’i 15 gün ücretsiz olarak deneyebilirsin.

SEO Description: Serbest meslek kazancında matrah tespiti nasıl yapılır? Serbest meslek gelirleri ve indirilebilecek giderler nelerdir? Cevaplar bu yazıda! 🙂